ภมาลาสถูป หรือ บฮามาลา สถูป ในภาษาอูรดู เป็นซากพุทธสถูปเจดีย์ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกในปี ค.ศ. 1980 เป็นสถานที่ประดิษฐานพระพุทธไสยาสน์ที่เก่าแก่ที่สุดในโลก และเป็นหนึ่งในสถูปเจดีย์ที่ใหญ่ที่สุดในโลก มีอายุย้อนกลับไปได้ราวคริสต์ศตวรรษที่ 2 ได้รับการค้นพบในปี ค.ศ. 1931 ทัวร์ปากีสถาน โดยนักโบราณคดีจากมหาวิทยาเปศวาร์ เชื่อว่าแหล่งโบราณคดีแห่งนี้สร้างโดยอาณาจักรคันธาระโบราณ ตั้งอยู่ทางตอนเหนือสุดบนฝั่งขวาของแม่น้ำฮาโร
ทัวร์ปากีสถาน: แหล่งโบราณคดีทางพุทธศาสนาแห่งหุบเขาตักศิลา ณ ภมาลา สถูป (Bhamala Stupa)
ความสำคัญและประวัติของภมาลาสถูป
ภมาลาสถูป เป็นหนึ่งในแหล่งโบราณคดีทางพุทธศาสนาที่สำคัญที่สุดในปากีสถาน เชื่อกันว่ามีอายุไม่น้อยกว่า 1,700 ปี ถูกค้นพบโดย เซอร์ ซูเฟียน มาลิก (Sir Sufian Malik) และ เซอร์ จอห์น มาแชล (Sir John Marshall) ซึ่งเป็นนักโบราณคดีกลุ่มแรงที่ขุดค้นบริเวณ สถูปภมาลา ทัวร์ปากีสถาน ในปี ค.ศ. 1929 สถูปเจดีย์องค์นี้ได้รับการบูรณะใหม่ในช่วงทศวรรษที่ 1970-1980 และได้กลายเป็นสถานที่ท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมที่สำคัญของปากีสถานนับตั้งแต่นั้นมา
สถานที่ตั้งภมาลาสถูป
ภมาลาสถูป ตั้งอยู่บนยอดเขาที่สามารถมองเห็นคุ้งแม่น้ำฮาโรที่สวยงาม ในหุบเขาตักศิลา ใกล้กับเขื่อนคานปูร์ซึ่งเป็นแหล่งท่องเที่ยว ในเขตคานปูร์ ทางตอนใต้ของอำเภอหริปูร์ ในจังหวัดไคเบอร์ ปัฆตุนฆวา ประเทศปากีสถานโดยอยู่ห่างจากแหล่งโบราณคดีตักศิลามาทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ระยะทางประมาณ 25 กม. ใช้เวลาเดินทางประมาณ 1 ชั่วโมง
โครงสร้างของภมาลาสถูป
ภมาลาสถูป มีโครงสร้างเป็นเจดีย์ทรงครึ่งวงกลมขนาดใหญ่ ก่อสร้างจากอิฐผสมหิน ทัวร์ปากีสถาน มีเส้นผ่านศูนย์กลาง 23 เมตร และสูง 10 เมตร ภายในสถูปเจดีย์มีห้องตรงกลาง เพื่อใช้เป็นห้องเก็บวัตถุโบราณ เช่น เหรียญ เครื่องปั้นดินเผา และรูปเคารพต่างๆ
ภมาลาสถูป มีผังสถูปเป็นรูปกางเขน (cruciform plan) หรือผังรูปกากบาท ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะ โดยมีทางขึ้นบันไดในทิศสำคัญทั้งสี่ เป็นยุคสุดท้ายของวิวัฒนาการของสถูปเจดีย์ศิลปะคันธาระ โดยยุคก่อนหน้า ได้แก่
- พระสถูปธรรมาชิกา (Dharmarajika Stupa) ซึ่งเป็นการออกแบบคล้ายสถูปเจดีย์ครึ่งวงกลม (ทรงโอคว่ำ) ของอินเดียตั้งแต่ด้านบนจนถึงฐานผิวดิน
- โลริยัน ทังไก สถูป (Loriyan Tangai Stupa) ที่มีรูปร่างยาว และมีภาพสลักนูนต่ำ-สูงมากมายรอบเจดีย์
- จูเลียนสถูปที่ทรงเกือบปิรามิด (Near-pyramidal Jaulian Stupa) ที่ออกแบบผังเป็นทรงกากบาท ที่ได้รับการพัฒนาไปสู่การออกแบบที่สูงตระหง่านของ กนิษกะ สถูป (Kanishka Stupa) องค์ที่ 2
ปัจจุบันเข้าใจกันว่า รูปร่างของสถูปหลักเป็น ทรงไม้กางเขนหรือกากบาท ซึ่งเป็นทรงสถูปตัวอย่างงานสถาปัตยกรรมทางพุทธที่ใหญ่ที่สุด ที่ยังหลงเหลืออยู่ในภูมิภาคตักศิลาและคันธาระ โดยถูกล้อมรอบด้วยเจดีย์องค์เล็กๆ 19 องค์ ที่เกี่ยวข้องกับคำอธิษฐาน และอุโบสถเล็กๆ จำนวนมากในลานรอบๆ พระอุโบสถหลัก นอกจากนี้แหล่งโบราณคดีแห่งนี้ยังเต็มไปด้วยงานแกะสลักหินและศิลาจารึกจำนวนมาก รวมถึงพระพุทธไสยาสน์ความยาว 14 เมตร ที่สร้างจากหินคันจูร์ ซึ่งได้ชื่อว่าเป็น พระพุทธไสยาสน์ที่เก่าแก่ที่สุดในโลกและใหญ่ที่สุดในเอเชียใต้ โดยพระเพลาขวาและบางส่วนของพระเพลาซ้ายคลุมด้วยผ้า นอกเหนือจากพระบาทและพระอังสะ
พระพุทธไสยาสน์ถูกวางให้หันพระพักต์ไปทางทิศตะวันออก และพบว่าส่วนบนของพระเพลาซ้ายและพระกรได้รับความเสียหายโดยไม่ทราบสาเหตุ ปัจจุบัน “ปูนปั้น (Stucco) ภาพการเสด็จปรินิพพานขององค์สัมมาสัมพุทธเจ้า” ที่พบที่แหล่งโบราณคดีภมาลาแห่งนี้ เป็นประติมากรรมที่ใหญ่ที่สุดในโลกที่สร้างจากหินคันจูร์ ทัวร์ปากีสถาน ถูกจัดแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑ์ในเมืองตักศิลา จังหวัดปัญจาบ
ค้นพบโบราณวัตถุกว่า 500 ชิ้น
การขุดค้นจนถึงปัจจุบัน มีการค้นพบโบราณวัตถุประมาณ 510 ชิ้น รวมทั้งประติมากรรมดินเผาต่าง ๆ เช่น ตะปูเหล็ก ตะขอ อุปกรณ์ยึดประตู และกิ๊บติดผม ทัวร์ปากีสถาน นอกจากนี้ยังมีการพบเหรียญทองแดง 14 เหรียญ ที่เป็นของอาณาจักรกุษาณะ ในศตวรรษที่ 3
บัลฆีส ทุรรานี (Balqees Durrani) นักโบราณคดีจากพิพิธภัณฑ์เปศวาร์ ทัวร์ปากีสถาน อธิบายว่า “ได้พบสถูปเจดีย์ฐานกากบาท ด้านหลังจากจุดที่ขุดพบพระพุทธไสยาสน์ครั้งล่าสุด และรูปทรงสถูปที่พบมีลักษณะพิเศษเฉพาะตัวมาก ไม่พบในพุทธสถานอื่นๆ ของคันธาระโบราณ ซึ่งสถูปมักจะมีทรงเป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัส อุโบสถทั้ง 9 แห่งที่ถูกเปิดเผยในระหว่างการสำรวจ อุโบสถใหม่ที่เพิ่งขุด พบพระพุทธรูปที่มีรัศมีคู่ ซึ่งเป็นพระพุทธรูปที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวมาก และไม่มีอยู่ในพุทธสถานอื่นๆ ของคันธาระโบราณ”
ทัวร์ปากีสถาน : ภมาลาสถูป
ทัวร์ปากีสถาน : รูปสลักที่ยังสมบูรณ์
ภมาลาสถูปได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกขององค์การยูเนสโก้
ภมาลาสถูปได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกในปี ค.ศ. 1980 ซึ่งหมายความว่าแหล่งโบราณคดีแห่งนี้มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมอย่างมาก สถูปเจดีย์แห่งนี้สร้างขึ้นในราวศตวรรษที่ 2 เป็นหนึ่งในสถูปเจดีย์ทางพุทธศาสนาที่เก่าแก่ที่สุดในปากีสถาน
นอกจากนี้ยังเป็นหนึ่งในสถูปเจดีย์ที่ใหญ่ที่สุดในโลกอีกด้วย สถูปเจดีย์แห่งนี้สร้างขึ้นเพื่อถวายเกียรติแด่องค์สัมมาสัมพุทธเจ้า และเป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ ทัวร์ปากีสถาน โดยสถูปเจดีย์สร้างด้วยหินและอิฐ ตกแต่งด้วยงานแกะสลักที่สวยงาม สถูปเจดีย์ล้อมรอบด้วยเจดีย์องค์เล็กๆ มากมาย ที่สร้างเพื่อถวายเกียรติแด่องค์พระสาวกขององค์สัมมาสัมพุทธเจ้า ทัวร์ปากีสถาน ภมาลา สถูป เป็นสถานที่ที่สวยงาม เงียบสงบ และคุ้มค่าแก่การมาเยือนและศึกษา
ทัวร์ปากีสถาน : ป้ายหน้าทางเข้าภมาลาสถูป
ทัวร์ปากีสถาน : รูปแกะสลักที่สะท้อนศิลปะในยุคคั
คุ้งแม่น้ำฮาโรแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติใกล้ภมาลาสถูป
เมื่อเดินทางมาเยือน ภมาลาสถูป ที่สวยงามและน่าประทับใจกับประวัติศาสตร์ศิลปะ สถาปัตยกรรมเจดีย์ฐานทรงไม้กางเขนแล้ว ผู้มาเยือนยังสามารถเพลิดเพลินไปกับคุ้งแม่น้ำฮาโร่ที่สวยงาม จากยอดเขาซึ่งเป็นที่ตั้งของ ภมาลาสถูป ทัวร์ปากีสถาน ที่ผู้มาเยือนสามารถมองเห็นทัศนียภาพได้ไกลสุดลูกหูลูกตา เป็นวิวทิวทัศน์ที่น่าทึ่งมาก ทำให้คิดได้ง่ายว่า “ทำไมสถานที่แห่งนี้จึงได้รับเลือกให้เป็นที่ตั้งของภมาลาสถูป
หมายเหตุ ทางกรมโบราณคดีของปากีสถาน มีแผนที่จะบูรณปฏิสังขรณ์องค์สถูปเจดีย์ ซึ่งอาจมีการปิดให้เยี่ยมชมระหว่างทำการปรับปรุง ทัวร์ปากีสถาน ดังนั้นควรเช็คข้อมูลให้แน่นอนก่อนเดินทางเยี่ยมชม
